ئاڵا

ئاب 9, 2023 Diyako

ئاڵا

ئاڵای نەتەوەیەک لەبەر چەند هۆکارێک گرنگە. لێرەدا چەند هۆکارێکی باو دەخەینە ڕوو کە ئاڵا مانای تایبەتی بۆ نەتەوەیەک هەیە:

١. کێیەتی و پێکهاتە: ئاڵای نەتەوەیەک نوێنەرایەتیی هێمای کێیەتی و پێکهاتەکەی دەکات. ئاڵا دەتوانێت نوێنەرایەتییەکی بینراوی مێژوو و کولتوور و بەها و نەریتەکانی نەتەوە بێت. مرۆڤ کاتێک ئاڵا دەبینێت هەست بە سەربەخۆیی و شانازی بەرانبەر بە نەتەوەکەی دەکات.

٢. سەربەخۆیی و سەروەری: زۆر جار ئاڵا هێمای سەروەری و سەربەخۆییی نەتەوەیە. ئەوە نیشان دەدات کە وڵات قەوارەیەکی سەربەخۆیە و کاروباری خۆی بە دەستەوەیە. ئاڵا دەتوانێت بەتایبەتی بۆ گەلانی تازەپێکهاتوو یان ئازادکراو گرنگ بێت، ئاڵا دەتوانێت هێمای ئازادی و سەربەخۆییی تازەدۆزراویان بێت.

٣. پێوەندی و نوێنەرایەتی: ئاڵا وەک فۆرمێکی پێوەندی کار دەکات و دەتوانێت لە بۆنە نێودەوڵەتییەکاندا نوێنەرایەتیی نەتەوەیەک بکات، وەک یارییە ئۆڵۆمپیەکان یان کۆبوونەوەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان. هەروەها زۆر جار ئاڵا بۆ نیشاندانی بینا فەرمییەکان و باڵیۆزخانەکان و شوێنە سەربازییەکان وەک هێمایەک بۆ ئامادەبوون و نوێنەرایەتیکردنی وڵات بەکار دەهێنرێت.

٤. نیشتمانپەروەری و ڕێوڕەسمەکان: ئاڵا لە ڕێوڕەسم و ئاهەنگەکانی نیشتمانپەروەریدا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت. دەتوانرێت لە کاتی خۆرهەڵاتن و خۆرئاوابووندا بەرز بکرێنەوە و دابەزێنرێن، لە ڕۆژانی نیشتیمانیدا بشەکێنرێنەوە یان لە ئاهەنگگێڕاندا بۆ ڕووداوە مێژووییەکان بەکار بهێنرێن. ئاڵاکان کاتێک لەلایەن هاووڵاتیانەوە بەرز دەکرێنەوە و سڵاویان لێ دەکرێت دەتوانن هەستی نیشتمانپەروەری و هەستی کۆمەڵایەتی بورووژێنن.

٥. ئاسایش و دانپێدانان: ئاڵا بۆ مەبەستی ئەمنییش گرنگە، بەتایبەت لە کەشتیوانی و فڕۆکەوانیدا. هەر وڵاتێک ئاڵایەکی تایبەتی هەیە کە یارمەتیی ناسینەوەی کەشتی و فڕۆکەکانی دەدات. ئەمەش بۆ پێوەندیگرتن و ناسینەوە لە ئاو و ئاسمانی نێودەوڵەتیدا ئاسانکاری دەکات.

٦. ئاڵا بۆ نەتەوەی ژێردەستە: بۆ ئەو نەتەوانەی کە ژێردەستەن و هێشتا سەربەخۆییی خۆیان بەدەست نەهێناوە، ئاڵا ڕەمزێکی گرنگە. ئاڵا هەموو تاکەکانی ئەو نەتەوەیە لە دەوری خۆی کۆ دەکاتەوە. ئەو خەڵکە لە هەموو بوارێکی فەرهەنگی، مێژوویی، زمانی و هتد خۆیان لە دەوری ئەو ئاڵایەدا دەبیننەوە. هەروەها بە جیهان ڕادەگەیەنن کە ئەم نەتەوەیە هەرچەند سەربەخۆ نییە، بەڵام نەتەوەیەکی جیاوازی تایبەتمەندە کە شیاوی دانپێدانانن بۆ وڵاتێکی سەربەخۆ.

لە کۆتاییدا دەڵێین ئاڵای نەتەوە گرنگە، چونکە نوێنەرایەتیی کێیەتی و سەربەخۆیی و پێکهاتەی نەتەوەیەک دەکات. ئاڵا ڕۆڵی هەیە لە پەیوەندی و نیشتمانپەروەری و مەراسیمدا، هاوکات لە ناساندن و ئاسایش لە بوارە جیاجیاکاندا، یارمەتیدەرە.

تێبینی: کێیەتی = ناسنامە، شوناس (هویت identity).