• نوێترین بڕیارەکانی ڕێنووسی زمانی کوردی
• ئامادەکردن: دیاکۆ هاشمی
• یەکەم بڵاوکردنەوە: 06-09-2003
• دوایین نوێکردنەوە: 14-03-2019
•  داگرتن بە پی‌دی‌ئێف pdf:  ڕێنووس

 

ڕێنووسی زمانی کوردی

Kurdish orthography

1. پێشەکی
2. ئەلفبێ
3. بزوێنەکان
4. یاسای بزوێن و دۆخە ئاوارتەکان
5. بزرۆکە
6. ئەلفبێی لاتینی
7. کێشەی پیتەکان
8. هەمزە
9. کێشەی (ر، ڕ)
10. کێشەی (ک، ك)
11. کێشەی تێکەڵکردنی (ھ، ە)
12. (و، وو)
13. (ی، یی)
14. (یە)
15. (و)ی پێوەندی
16. (ی)ی پێوەندی
17. پیتی ت لە وشەدا
18. جێناوی لکاوی (ی، یان)
19. جێناوی نیشانە
20. دوودەنگە
21. وشەی لێکدراو
22. وشەی داڕێژراو
23. فرمانی لێکدراو
24. فرمانی داڕێژراو
25. پریپۆزیشن
26. کێشەی “دە” و “ئە”
27. کێشەی (لە)
28. کێشەی (بێ) و (بەبێ)
29. کێشەی ئامرازی (تر) و وشەی (تر)
30. ئاوەڵکار
31. وشەی بیانی
32. خاڵبەندی
33. تەختەکلیلی کوردی
34. ژێدەرەکان

 

 

١. پێشەکی

ڕێنووس واتە “یاسا و ڕێسای چۆنێتیی نووسینی وشە و فرمانی زمانێک لە دۆخی جۆربەجۆری وەک تاک، لێکدراو، داڕێژراو و گەردانکراودا. ڕێنووس هەروەها باس لەوە دەکات کە پێوەندیی وشەنووسراوەکان لەگەڵ “ئامرازەکان”دا چۆنن، چۆن لەگەڵ “گیرەک“دا هەڵسوکەوت دەکرێت”. بۆ نموونە کام لەمانە ڕاستن؟

• کەرکووک یان کەرکوک؟
• بێ کەس یان بێکەس؟
• نان دەکات یان ناندەکات؟
• تەختەکلیل یان تەختە کلیل؟
• دەستی لێ دا یان دەستی لێدا یان دەستیلێدا؟
• بەردەقارەمان یان بەردە قارەمان؟
• نیە یان نی‌یە یان نی یە یان نییە؟
• جێ بە جێ یان جێبەجێ؟

 ڕەچاونەکردنی ڕێنووس دەبێتە هۆی ئەوەی کە وشەکان بەهەڵە بخوێنرێنەوە، هەروەها لە دنیای دیجیتاڵیی ئەوڕۆکەدا ئەگەر ڕێنووسێکی یەکدەست ڕەچاو نەکرێت، کێشەی زۆر گەورە لە تۆمارکردن و بەدواداگەڕانی تۆمارکراوەکان لە بنکەدراوەکاندا دێنە پێش. نووسین هەر ئەوە نییە لەسەر کاغەزێکدا دیارە بەڵکوو دەبێت بتوانین بە شێوەی دیجیتاڵییش تۆماری بکەین و بۆ هەر پیتێک کۆدێکی تایبەتی دیاری بکەین و هەر وشەیەکیش تەنها بە یەک شێوە بنووسین. بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە تەنیا لە یەک تەختەکلیلی ستاندارد و یەک شێوازی ڕێنووس کەڵک وەر بگرین.

هەندێک جار ڕێنووس پاڵپشتییەکی زمانەوانیی لەگەڵە، هەندێک جاریش تەنها پێویستی بە “ڕێککەوتن”ێک هەیە.

پیتەکانی ئەلفبێی هیچ زمانێک بەتەواوی هەموو دەنگەکانی ئەو زمانە نانوێنن، بەڵکوو دەبێت ڕێککەوتنێک لەنێوان بەکارهێنەرانی زمانەکەدا هەبێت. ئەم ڕێککەوتنەش نابێت بەپێی چێژی تاکەکەسی بێت بەڵکوو دەبێت بەپێی بڕیاری گشتیی زۆرینەی زمانەوانان یان کۆڕ و کۆمەڵە زمانەوانییەکانی زمانێک بێت.

لەم وتاره‌دا، هه‌وڵ ده‌درێت به‌گوێره‌ی بڕیاره‌کانی “ئەکادیمیای کوردی” و ڕێککەوتنەکانی هەندێ گرووپی ئایتی وەک (زانستپەروەرانی کورد) و به‌ له‌به‌رچاوگرتنی زانستی تەکنۆلۆجیای زانیاری (IT) و به‌ به‌راوردکاری له‌گه‌ڵ زمانه‌ زیندووه‌ ئه‌ورووپییه‌کاندا، کۆمه‌ڵێک یاسا و ڕێسا ڕوون بکرێنه‌وه، تا له‌ ڕێنووسێکی بێهه‌ڵه‌ نزیکتر ببینه‌وه‌.
لەم ڤیدیۆیە کە لە یوتووب دامان ناوە دەتوانن سەردێڕی پتر لە ٤٠ هەڵەی ڕێنووسی چاو لێ بکەن.

تەختەکلیل و فۆنتی یونیکۆد:

پێش لەوەی بچینە ناو باسی ڕێنووسەوە، دەبێت ئاماژە بەوە بکەم کە هەموو کەسێک دەبێت واز لە تەختەکلیل و فۆنتی نایوینکۆد بهێنێت و بەس کەڵک لە تەختەکلیل و فۆنتی یونیکۆد وەربگرێت. بۆ زانیاریی زیاتر دەتوانن چاو لە ڕەوتی تەختەکلیلی کوردی بکەن.

***

بڕیاری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان: هەموو دامودەزگا حکوومەتییەکان لە کوردستاندا دەبێت کەڵک لە تەختەکلیل و فۆنتی یونیکۆد وەربگرن. بڕیارەکە.

***

 ٢. ئەلفبێ

باشترە لە باتیی “ئەلف بێ“، “ئەلف و بێ” یان “ئەلفوبێ” تەنیا (ئەلفبێ) بەکار بهێنرێت چونکە ئەو وشەیە وشەیەکی لێکدراوە، وشەی لێکدراویش لە پلەی یەکەمدا دەبێت بەبێ یارمەتیی هیچ گیرەکێک چێ بکرێت، ئەگەر ئەوە نەکرا ئەو کاتە لە هەندێک ئامراز و گیرەکی وەک (…و…) کەڵک وەردەگیرێت. 

***

پیتەکان و دەنگەکان:

پیتەکان: پیتەکانی ئەلفبێی زمانی کوردی (٣٤) پیتن و بەم شێوەیەی خوارەوە ڕیز دەکرێن:
ئـ ـ ا ـ ب ـ پ ـ ت ـ ج ـ چ ـ ح ـ خ ـ د ـ ر ـ ڕ ـ ز ـ ژ ـ س ـ ش ـ ع ـ غ ـ ف ـ ڤ ـ ق ـ ک ـ گ ـ ل ـ ڵ ـ م ـ ن ـ هـ ـ ە ـ و ـ ۆ ـ وو ـ ی ـ ێ.

تێبینی: گرنگە پیتەکان بەو شێوەیەی سەرەوە ڕیز بکرێن و شوێنەکانیان پێش و پاش نەخرین. 

***

دەنگەکان: 

زمانی کوردی (٣٧) دەنگی هەیە، بەڵام لە سیستەمی ئەلفبێدا (٣٤) پیتی بۆ دیاری کراوە. 

1. بۆ دوو دەنگی بزوێن و نەبزوێنی (u و w) تەنها یەک پیتی (و) دانراوە: (وانە  wane)، (کورد Kurd).
2. بۆ دوو دەنگی بزوێن و نەبزوێنی (î و y)یش یەک پیتی (ی) دانراوە: (مـیــر mîr)، (مەی mey)، (یار  yar). 
3. بۆ دەنگی درێژی (û)ش واو دووپات بووەتەوە (وو = û).

کە وا بێت، پیتی (و) و پیتی (ی) هەم ئەرکی بزوێن و هەمیش ئەرکی نەبزوێن دەگێڕن.

دەنگی فرەکورتی (i)یش کە پێی دەوترێت “بزرۆکە” هیچ پێتێکی بۆ دانەنراوە: (بردن birdin). 

کە وا بێت بۆ (٥) دەنگی (w, u, y, î, i) تەنیا (٢) پیتی (و، ی) لەبەرچاو گیراوە، هەر بۆیە دەڵێن ژمارەی دەنگەکان (٣٧)ن و ژمارەی پیتەکان (٣٤)ن. لە زۆربەی زمانەکانی دنیادا ژمارەی دەنگەکان و پیتەکانی ئەلفبێ وەکوو یەک نین، بۆ نموونە لە زمانی فارسی، سویدی و ئینگلیزیدا. 

ئەلفبێی زمانی کوردی بە ڤیدیۆ

***

 ٣. بزوێنەکان
بزوێن به‌و ده‌نگانه‌ ده‌وترێن که‌ له‌ کاتی بێژه‌ و گۆکردندا، ده‌م و زار تۆزێک زیاتر ده‌کرێنه‌وه‌ و زیاتر ده‌کێشرێن. بزوێنه‌کان جووڵه‌ و بزواندن ده‌خه‌نه‌ ناو وشه‌وه‌.
بزوێنه‌کان له‌ڕاستیدا (٨) ده‌نگن، به‌ڵام لە ئەلفبێدا ته‌نها (٧) ده‌نگیان پیتیان بۆ دانراوه‌ و ده‌نووسرێن و بریتین لە: (ا، ە، و، ۆ، وو، ی، ێ). 

***

یاسا: هەر وشەیەکی کوردی پێک هاتووە لە لانی کەم یەک بڕگە و لە هەر بڕگەیەکیشدا یەک بزوێن هەیە: 

1. یەک بڕگەیی: (ناو naw).
2. دوو بڕگەیی: (کۆمار komar).
3. سێ بڕگەیی: (شاخەوان Şaxewan).
4. چوار بڕگەیی: (زمانەوان Zimanewan).
5. پێنج بڕگەیی: (زانستپەروەران Zanistperweran).

***

 ٤. یاسای بزوێن و دۆخە ئاوارتەکان
لە وشەی سەربەخۆی فەرهەنگیدا دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نانووسرێن، بەڵام جاری وایە کاتێک کە پاشگرێک یان وشەیەکی تر بێتە پاڵ وشەی پێشەوە، ڕەنگە ئەو یاسایە تێک بچێت، بۆ نموونە وشەیەکی وەکوو “خەوتووەکان” لەڕاستیدا بە سێ واو بێژە و گۆ دەکرێت “خەوتوووەکان xewtûwekan“، بەڵام چونکە بڕیار دراوە کە سێ واو “ووو”  بەدوای یەکتردا نەنووسرێت هەر بە “وو” دەینووسین وەک:  

• خەوتـوو + ە = خەوتـووە xewtûwekan
• خەوتـووەکان، وەک دەبینن دوو بزوێن واتە “وو” + “ە” بەدوای یەکتردا نووسراون کە هەڵەیە و لەڕاستیدا دەبێت ئاوا بنووسرێت: “خەوتـوووەکان xewtûwekan” بەڵام کورد بڕیاری داوە کە سێ واو “ووو” بەدوای یەکتردا نەنووسێت هەر بۆیە بەس بە دوو واو واتە “وو” دەنووسرێت و دەبێتە خەوتـووەکان xewtwûwekan.
• نووستــوو + ە = نووستــووە nûstûwe
• ڕۆیشتــوو + ان = ڕۆیشتــووان royiştûwan
• هاتــوو + ان = ‌هاتــووان hatûwan

بەڵام لەو جۆرە دۆخانە بەو لاوە، لە وشەی کوردیدا دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نانووسرێن.

• یاسا: لە وشەی فەرهەنگیدا دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نانووسرێن. 
• یاسا: لە کوردیی ناوەڕاستدا هەمیشە یەکەم دەنگ، دەنگی نەبزوێنە و دووەم دەنگ، دەنگی بزوێنە: (خۆزگە xozge)، (مل mil). 

 

دۆخی ئاوارتە دوو نەبزوێن لە سەرەتاوە:

زۆرینەی کرمانجیئاخێوەکان وشەی “ستران” لە کرمانجیی ژووروودا بە “stran” بێژە دەکەن، نەک “sitran”. واتە ئەگەر چاوی لێ بکەن لە سەرەتای ئەو وشەیەدا سێ نەبزوێن پێکەوە هاتوون بێ ئەوەی پێویست بە بزوێن بکات، “ستر str“.

نموونەی تر وشەی Stockholm ە کە بە سویدی پێی دەوترێت “ستۆکهۆڵم Stockholm”، نەک “ئستۆکهۆڵم Istockholm” یان “Sitokholm”، هەر کاتێک بمانەوێت ئەو ناوە بە کوردی بنووسین هەر دەبێت بنووسین: “ستۆکهۆڵم”، لەوێشدا دەبینن کە لە سەرەتای وشەکەدا دوو نەبزوێن “ست” هاتوون.

***

٥. بزرۆکە (i)
هەندێک وشه‌ی کوردی هه‌ن که‌ له‌ ڕواڵه‌تدا بزوێنیان تێدا نابینرێت، نموونە: (بردن، من، ژن، چل، مردن، بزن، خستن)، به‌ڵام له‌ڕاستیدا ده‌نگی بزوێنیان تێدایه‌. ئه‌و بزوێنه‌ له‌ ئه‌لفبێی کوردیی لاتینیدا به‌ پیتی (i) دیاری کراوه‌، به‌ڵام له‌ ئه‌لفبێی عه‌ره‌بیدا هیچ پیتێکی بۆ دانه‌نراوه‌، لەم ئەلفبێیەدا دیار نییه‌ و بزر بووه‌، بۆیه‌ ناوی نراوه‌: بزرۆکە (کسره مختلسه). ئەگینا لەڕاستیدا (بزوێنی فرەکورت)ە، نموونه‌:

(بردن birdin)، (من min)، (ژن jin)، (چل çil)، (مردن mirdin)، (بزن bizin) و (خستن xistin).

وشه‌ی “مشک” له‌ ناوچه‌ جۆربه‌جۆره‌کانی کوردستاندا به‌ دوو شێوازی (mişk) و (mişik) بێژه‌ ده‌کرێت، به‌ڵام له‌ ئه‌لفبێی عه‌ره‌بیدا هه‌ر به‌ یه‌ک شێواز ده‌نووسرێت: “مشک”.
که‌ وا بێت دەنگێکی تری کوردیمان هەیە و لەگەڵ ئەو دەنگەکانی تر دەبێتە (٨)ه‌مین ده‌نگی بزوێنی کوردی و به‌ ئه‌لفبێی ناوەندی نانووسرێت و “بزرۆکە”یه‌. (i).

جاری وایە پیتی “ئـ” لە سەرەتای وشەدا لە باتیی بزوێنی فرەکورتی بزرۆکە i دەنووسرێت:

ئسفەهان Isfehan، ئنجا inca، ئشق işq.

لەم ڤیدیۆیەدا دەتوانن چاو لە ئەلفبێی کوردی بکەن:
ئەلفبێی کوردی

***

٦. ئه‌لفبێی کوردی به‌ لاتینی

• کوردیی ژووروو (کرمانجی):

لە کوردیی کرمانجیدا بۆ نووسین کەڵک لەم ئەلفبێیە وەردەگیرێت کە (٣١) پیتن:

A – B – C – Ç – D – E – Ê – F – G – H – I – Î – J – K – L – M – N – O – P – Q – R – S – Ş – T – U – Û – V – W – X – Y – Z

بزوێنه‌کانی بریتین له‌ (٨) ده‌نگ و هه‌ر هه‌شته‌که‌یان ده‌نووسرێنه‌وه‌:

(A – E – Ê – I – Î – O – U – Û)

• کوردیی ناوەڕاست (سۆرانی):

هێشتا لەلایەن شوێنێکی فەرمیی وەک ئەکادیمیاوە جۆری پیتەکان بە لاتینی بۆ کوردیی ناوەڕاست دیاری نەکراون.

لەو ئەلفبێیەدا بۆ دەنگەکانی (ح، ع، غ، ڕ، ڵ) پیت دەستنیشان نەکراون، هەڵبەت لە سیستەمی یونیکۆددا دەکرێت بۆ ئەو دەنگانە جۆرێک پیت هەڵبژێردرێت، بەڵام زیادکردنی پیتی نوێ لەلایەن ئەکادیمیا و هەندێ زمانەوانەوە زۆر بە گونجاو نازانرێت مەگەر لەڕووی ناچاری بێت. زمانە ئەورووپییەکان خۆیان بۆ هەموو دەنگەکان پیتیان نییە و ئیتر هەوڵ نادەن پیتی نوێ درووست بکەن، بۆ نموونە لە سویدی و ئینگلیزیدا پیتیان بۆ دەنگی “ش” نییە.

بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ئەو پیتانە دەتوانین ئاوا بکەین:

***

کێشەی (ع) بە پیتی لاتینی: دەنگێکی کوردی نییە و وشەی کوردیی زۆر کەممان هەیە کە “ع“ی تێدا بێت، هەر بۆیە باشترە بیر لەوە نەکەینەوە کە پیتی بۆ دابنێین.

پێشنیاری یەکەم: هەر وەک عەرەبەکان بە نیشانەی (‘) بینووسین، وەک: ع ‘: مەعـرووف Me‘rûf،

پێشنیاری دووەم: هەر بە پیتی (a) بنووسرێتەوە وەک: مەعرووف Marûf. 

***

کێشەی (ح) بە پیتی لاتینی: دەنگێکی ناکوردییە و پێویست ناکات پیتی بۆ دابنێین.

پێشنیاری یەکەم: هەر بە (h) بنووسرێتەوە و لە وشەدا لە واتاکەی تێ دەگەین: (مەحــوی Mehwî).

پێشنیاری دووەم: بە (ĥ) بنووسرێتەوە، بۆ نموونە ئاوا بەکاری بهێنین: (مەحـــوی = Meĥwî).

***

کێشەی (ڕ) بە پیتی لاتینی: باشتر وایە پیتی جیاوازی بۆ دانەنێین:

پێشنیاری یەکەم: باشترین ڕێگەچارە ئەوەیە هەر وەک کرمانجی پیتی جیاوازی بۆ دانەنێین. وەک زمانە ئەورووپییەکان، بۆ نموونە وەک زمانی سویدی (Nor, Norr) بە دووپاتبوونەوەی خۆی بینووسین:

سەرەتای وشە: هەر بە R بنووسرێت: (ڕێگا = Rêga).

ناوەڕاستی وشە: بە دووپاتبوونەوە: (هەڕە = Herre).

کۆتاییی وشە: دووپاتبوونەوە: (شەڕ = şerr).

پێشنیاری دووەم: بە (Ř) بینووسین بۆ نموونە: (هەڕە heře). کە بژاردەیەکی گونجاو نییە.

***

کێشەی (ڵ) بە پیتی لاتینی: باشتر وایە پیتی جیاوازی بۆ دانەنێین تەنیا بە دووپاتبوونەوەی (L) چارەسەری بکەین:
نموونە: وشەی کاڵـــەک kallek (بۆ سەرەتای وشە پێویست ناکات).

(هەڵاڵە hellalle)،

(پاڵەوان pallewan)،

(لێوئاڵ lêwall).

سەرنج: ئەگەر وشەیەکی وەکوو “کوللە”، “گوللە” بوو ئەو کاتە دوو پیتی (L)ەکە لە لاتینیدا بەیارمەتیی بەستهێڵێک بە یەک دەبەسترێتەوە. (گوللە gul-le)، (کوللە kul-le). ئەمانە لە زمانی کوردیدا زۆر نین.

ڕێنووس***

تێبینی:  ئەکایمیای کوردی دانانی پیتی نوێ بە پێویست نازانێت، چونکە ڕای وایە لە هەموو شێوەزارەکانی تریشدا دەنگی زۆر زۆرتر هەن کە ئەگەر بۆ هەموویان پیت دابنێین ژمارەی پیتەکانی ئەلفبێ بەرز دەبنەوە.

***

بۆ زانیاریی زیاتر لەسەر ئەلفبێی کوردیی لاتینی تکایە چاو لەم ڤیدیۆیە بکەن:

ئەلفبێی کوردیی لاتینی

 ***

 ٧. کێشەی پیتەکان:
هەندێ کەس لە کاتی بەکارهێنانی پیتە کوردییەکاندا تووشی هەڵەی ڕێنووسی دەبن، لێرە ڕوونیان دەکەینەوە:

***

 ٨. هه‌مزه‌ (ئـ)
هه‌مزه،‌ له‌ زمانی عه‌ره‌بی و فارسیدا، له‌ چه‌ند شوێنێکی جۆربەجۆردا به‌کار ده‌چێت، وه‌کوو: (أ ٌإ لأ لإ ؤ ء ئـ)، به‌ڵام له‌ زمانی کوردیدا ته‌نیا شێوازی (ئـ) به‌کار دەهێنرێت، ئه‌ویش به‌ مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی نەهێڵێت دوو بزوێن به‌دوای یەکتردا بنووسرێن. کە وا بێت ناتوانین بڵێین کە هەمزە لە زمانی کوردیدا وەک فارسی و عەرەبی بەکار دەهێنرێت. هەمزە لە زمانی کوردیدا هەمیشە لەگەڵ بزوێنێکدا دێت:

ئــا، ئـــە، ئـــو، ئــۆ، ئـــوو، ئـــی، ئـــێ.

لەڕاستیشدا ئەو کاتانەی کە لە هەندێک وشەی وەک “ئــنـجا” و “ئـــسفەهان”یشدا کە دەبینرێن هەر پێویستی بە بزوێن هەیە بەڵام لەو کاتانەدا بزرۆکە هەیە و بزرۆکەش نانووسرێت ئەگینا لەو شوێنانەشدا دیسانەوە لەگەڵ بزوێندا دێت. لەبەر ئەوە ئەگەر بمانەوێت بە کوردی ناوێکی بۆ دابنێین دەکرێت بڵێین کە “ئاوەڵبزوێن” ناوێکی گونجاوە بۆی.

هەندێک له‌ زمانزانان هه‌مزه‌ به‌ بزوێن داده‌نێن و لای هه‌ندێکیش به‌ نه‌بزوێن ده‌ناسرێت، به‌ڵام له‌ڕاستیدا کورد، هه‌مزه‌ی به‌ شێوازی (ئـ) به‌کار هێناوە و بڕیاری داوە وه‌کوو (نه‌بزوێن)ێک چاوی لێ بکات، بۆ ئه‌وه‌ی نەهێڵێت دوو بزوێن به‌دوای یەکتردا بێن، یان هەندێک بزوێن له‌ سه‌ره‌تای وشه‌دا بنووسرێن، نموونه‌:

• نــاازاد = نــائــازاد
• او = ئــاو
• ه‌و = ئـــەو
• ۆخه‌ی = ئــۆخەی
• ورووپا = ئــورووپا
• ێـجگار = ئــێجگار

قرتاندنی (ئـ)

کورد هەر لە کۆنەوە تا بۆی کرابێت هەمزەی تەنیا لە کاتی پێویستدا بەکار هێناوە ئەگینا قرتاندوویەتی، بۆ نموونە لە کۆنەوە وای کردووە: 

• ترش + ئاو = ترشاو (نەک: ترشئاو)
• کوڵ + ئاو = کوڵاو (نەک: کوڵئاو)، واتە ئاوێک کە کوڵاوە.
• بار + ئاش = باراش (نەک: بارئاش).
• گۆلک + ئاو = گۆلکاو (نەک: گۆلکئاو). 

کە وا بێت دەتوانین ئەوە بکەینە بنەما بۆ وشەی لێکدراو یان داڕێژراوی نوێش و هەر بەو پێیە گۆی بکەین و هەمزەکە بقرتێنین. بۆ نموونە:

• ڕۆژاوا، نەک ڕۆژئاوا
• خۆراوا، نەک خۆرئاوا
• ماڵاوایی، نەک ماڵئاوایی
• کاراسانی، نەک کارئاسانی 
•  بانــەفشار، نەک بانئەفشار (ناوی گه‌ڕه‌کێکه‌ له‌ شاری قه‌سری شیرین له‌ پارێزگای کرماشان).
• کاره‌ندامزانی، نەک کارئەندامزانی (physiology).
• تووڵامراز، نەک تووڵئامراز (تووڵامراز = toolbar). (تووڵ، شیش = bar)، (ئامراز، که‌ره‌سته‌ = tool).

هه‌روه‌ها ئەمانە بەبێ (ئـ) وا دەنووسرێن:
کەمـەندام، چاوه‌سمه‌ر، چاوه‌ستێره‌، گوڵـه‌ندام، گوڵـه‌ستێره‌، شێره‌ندام، خاکـەناز، ڕۆژاوا، خۆراوا.

تاقیکاری لەسەر هەمزە

***

  ٩. کێشه‌ی (ڕ) و (ر)
“ڕ” ده‌نگێکی گڕه‌ که‌ له‌ سه‌ره‌تا و ناوه‌ڕاست و کۆتاییی وشه‌دا دێت:
ڕاز، هه‌ڕا، مه‌ڕ.

جاران دەوترا بەبێ نیشانە، واتە سادە بینووسن بەڵام بە گڕ بیخوێننەوە. بۆ ئەو سەردەمەی کە خەڵک بەس بە دەست دەیاننووسی ڕەنگە ئەوە چارەسەرییەک بووبێت بۆ خێرانووسین، بەڵام ئەوڕۆکە لە دنیای دیجیتاڵیدا کۆدی خۆی هەیە، دوگمەی خۆی هەیە. کە وا بێت:

تێبینی: نابێت (ڕ)ی گڕ له‌گه‌ڵ (ر)ی ساده‌دا تێکه‌ڵ بکرێت.

***

بڕیاری ئەکادیمیای کوردی: هه‌موو ده‌نگێکی (ڕ) له‌ سه‌ره‌تای وشه‌دا گڕه‌ و دەبێت به‌ (ڕ)ی گڕ بنووسرێت، نه‌ک به‌ (ر)ی ساده‌، واتە “ڕ” هەم لە سەرەتا و هەمیش لە ناوەڕاست و هەمیش لە کۆتاییی وشەدا دەنووسرێت.

 

(ڕ) و (ر) لە ڕووی ڕێزمانییەوە