استوانه: لوولەک
بیضی: هێلکەیی
چند ضلعی منتظم: چەندلاتەریب
حاده الزاویه: گۆشەتیژ
حجم: قەبارە
دایره: بازنە
ذوزنقه: نیمچەلاتەریب
زاویه: گۆشە
شعاع: نیوەتیرە
ضلع: لا
طول: درێژی
عرض: پانی
قاعده: بنکه
قائم الزاویه: گۆشەوەستاو
قطر: تیره
کره بیضوی: گۆی هێلکەیی
کره: گۆ
لوزی: مەعین، لەبزینە
متساوی الاضلاع: لایەکسان
متساوی الساقین دوولایەکسان
متوازی الاضلاع: لاتەریب
مثلث: سێگۆشە
محیط: چێوە
مختلف الاضلاع: جیالا
مخروط: قووچەک
مربع: چوارگۆشە
مساحت: ڕووبەر
مستطیل: لاکێشە
مکعب مستطیل: ڕووکێشەلاتەریب
منشور: ئاوێزە، پوازک
منفرجه الزاویه: گۆشەکراوە
هرم: هەرەم
وتر: ژێ
***
فەرهەنگۆکێکی بیرکاری و چەند ڕوونکردنەوەیەک
کوردی – ئینگلیزی – عەرەبی – فارسی:
1. هەرەم – Pyramid – هرم – هرم
2. شەشپاڵوو – Cube – مکعب – مکعب
3. لوولەک – Cylinder – أسطوانة – استوانه
4. قووچەک – Cone – مخروط – مخروط
5. گۆ – Sphere – کرة – کره
6. ڕوولاکێشەتەریب – Rectangular prism – متوازي المستطیلات – مکعب مستطیل
7. سێگۆشە – Triangle – مثلث – مثلث
8. لەبزینە، مەعین – Rhombus – معین – لوزی
9. نیمچە لاتەریب – Trapezoid – شبه منحرف – ذوزنقه
10. شەشلا – Hexagon – سداسي – شش ضلعی
11. پێنجلا – Pentagon – خماسي – پنج ضلعی
12. چوارگۆشە – Square – مربع – مربع
13. لاکێشە – Rectangle – مستطیل – مستطیل
14. بازنە – Circle – دائرة – دایره
15. پوازگ، ئاوێزە – Prism – موشور – منشور
16. هێلکەیی – Oval / Ellipse – بیضاوي / إهلیلج – بیضی
17. بنکە – Base – قاعدة – قاعده
18. بەرزی – Height – ارتفاع – ارتفاع
19. چێوە – Perimeter – محیط – محیط
20. تیرە – Diameter – قطر – قطر
21. نیوەتیرە – Radius – نصف القطر – شعاع
22. چەق – Center – مرکز – مرکز
23. لاتەریب – Parallel – متوازي – موازی
24. لایەکسان – Equilateral – متساوي الأضلاع – متساوی الاضلاع
25. دوولایەکسان – Isosceles – متساوي الساقین – متساوی الساقین
26. جیالا – Scalene – مختلف الأضلاع – مختلف الاضلاع
27. گۆشەوەستاو – Perpendicular – عمودي – عمود
28. گۆشەتیژ – Acute angle – زاویة حادة – زاویه حاده
29. گۆشەکراوە – Obtuse angle – زاویة منفرجة – زاویه باز
30. ئەندازە، ئەندازەزانی – Geometry – الهندسة، علم الهندسة – هندسه
هەندێک وشەی گرنگی تری بیرکاری:
کوردی – ئینگلیزی – عەرەبی – فارسی
1. کۆکردنەوە – Addition – جمع – جمع
2. لێدەرکردن – Subtraction – طرح – تفریق
3. لێکدان – Multiplication – ضرب – ضرب
4. دابەشکردن – Division – قسمة – تقسیم
5. کەرت – Fraction – کسر – کسر
6. دەیی – Decimal – عشري – اعشاری
7. ڕێژە – Ratio – نسبة – نسبت
8. ڕەگ – Root – جذر – ریشه
9. توان – Power – قوة – توان
10. هاوکێشە – Equation – معادلة – معادله
11. نادیار – Unknown – مجهول – مجهول
12. کۆلکە – Factor – عامل – عامل
13. تەنیشت – Side – ضلع – ضلع
14. گۆشە – Angle – زاویة – زاویه
15. تەوەر – Axis – محور – محور
16. خاڵ – Point – نقطة – نقطه
18. پانی – Width – عرض – عرض
19. درێژی – Length – طول – طول
20. قووڵی – Depth – عمق – عمق
21. تێکڕا – Average – معدل – میانگین
22. ناوەڕاست – Median – وسیط – میانه
23. ڕێژەی سەدی – Percentage – نسبة مئویة – درصد
24. ژمارەی تەواو – Integer – عدد صحیح – عدد صحیح
25. ژمارەی سروشتی – Natural number – عدد طبیعي – عدد طبیعی
26. ژمارەی ڕاستەقینە – Real number – عدد حقیقي – عدد حقیقی
27. کۆمەڵە – Set – مجموعة – مجموعه
28. یەکە – Unit – وحدة – واحد
29. گۆڕاو – Variable – متغیر – متغیر
30. نەگۆڕ – Constant – ثابت – ثابت
31. هێڵکاری – Graph – رسم بیاني – نمودار
32. هاوکێشەی پلە دوو – Quadratic equation – معادلة تربیعیة – معادله درجه دوم
33. سێگۆشەی ڕاستگۆشە – Right-angled triangle – مثلث قائم الزاویة – مثلث قائم الزاویه
34. بیردۆزی فیساگۆرس – Pythagorean theorem – نظریة فیثاغورس – قضیه فیثاغورس
35. ئەگەر – Probability – احتمال – احتمال
36. دراوە (داتا) – Data – بیانات – داده‌ها
37. لۆگاریتم – Logarithm – لوغاریتم – لگاریتم
38. تەژێ – Sine – جیب – سینوس
39. تەژێی تەواو – Cosine – جیب التمام – کسینوس
40. لێکەوت- Tangent – ظل، مماس – مماس/ تانژانت
41. بەها – Value – قیمة – مقدار
42. ئاراستە – Vector – متجه – بردار
43. پاوان – Domain – مجال – دامنه
44. بەرهەم – Product – ناتج – حاصل‌ضرب
45. کۆبەرهەم – Sum – مجموع – مجموع
46. ناوەندی ژمێرەیی – Arithmetic mean – وسط حسابي – میانگین حسابی
47. لاری – Slope – میل – شیب
48. هاوتەریب – Parallel – متوازي – موازی
49. ستوونی – Vertical – عمودي – عمودی
50. ئاسۆیی – Horizontal – أفقي – افقی
1. پێناسە و تایبەتمەندییەکانی شێوەکان:
سێگۆشە: شێوەیەکی داخراوە بە سێ لا و سێ گۆشە. جۆرەکانی بریتین لە:
– لایەکسان: هەر سێ لاکانی یەکسانن.
– دوولایەکسان: دوو لای یەکسانن.
– جیالا: هیچ دوو لایەک یەکسان نین.
بازنە: کۆمەڵە خاڵێکە کە هەموویان لە یەک دووری لە خاڵێکی ناوەندیدان.
2. فۆرمۆلەکانی ڕووبەر و قەبارە:
– ڕووبەری سێگۆشە: (بنکە × بەرزی) / 2
– بازنە: تایەی ئۆتۆمبێل، کاتژمێر.
– سێگۆشە: بۆ بەهێزکردنی پردەکان و بیناکان.
– شەشپاڵوو: لە قوتووی پاکەت و سندووقدا.
4. پەیوەندیی نێوان شێوەکان:
– بازنە و گۆ: گۆ وەک بازنەیەکە کە بە دەوری تەوەرێکدا دەسووڕێتەوە.
– لاکێشە و شەشپاڵوو: شەشپاڵوو شێوەی سێ ڕەهەندیی لاکێشەیە.
– یۆنانییە کۆنەکان وەک ئەقلیدس ڕۆڵێکی گرنگیان لە پەرەپێدانی ئەندازە (جیومەتری) هەبووە.
– فیساگۆرس بیردۆزە ناسراوەکەی خۆی لەسەر سێگۆشەی ڕاستگۆشە داهێنا.
6. بەکارهێنان لە ئەندازیاری و تەکنۆلۆژیادا:
– هەرەم: لە دیزاینی بیناکاندا بۆ سەقامگیریی زیاتر.
– شەشلا: لە دروستکردنی هێڵی گواستنەوەی کارەبادا.
7. تایبەتمەندییە سەرنجڕاکێشەکان:
– کۆی گۆشەکانی هەر چوارگۆشەیەک 360 پلەیە.
– ڕێژەی چێوە بۆ تیرەی بازنە هەمیشە π یە (نزیکەی 3.14159).
– بازنە: بە پەرگار دروست دەکرێت.
– سێگۆشەی لایەکسان: بە پەرگار و ڕاستە دروست دەکرێت.
بەو هیوایەی سوودی هەبێت بۆ ئەوانەی لەم بوارەدا دەخوێنن و هەوڵ بدەن وشە و زاراوەی کوردی بەکار بهێنن.
دیاکۆ هاشمی، مامۆستای ڕێنوێنی زمان لە سوید
***
