به ناوی خوای بهخشنده و میهرهبان
بهپێی ئهو دهسهڵاتهی له بڕگهی (1)ی ماددهی (10)ی یاسای سهرۆكایهتی ههرێمی كوردستان ـ عێراق، ژماره (1)ی ساڵی 2005ی ههمواركراو پێمان دراوه و به پاڵپشتی ئهو یاساكارییهی پهرلهمانی كوردستان ـ عێراق كردوویهتی له دانیشتنی ژماره (9) له 29/10/2014 بڕیارماندا به دهركردنی:
مهبهست لهو زاراوانهی لهم یاسایهدا بهكارهاتوون، ئهمانهن:
یهكهم: ههرێم: ههرێمی كوردستان ـ عێراق.
دووهم: زمانه فهرمییهكان: ئهو زمانانهیه كه بهپێی دهستووری ههمیشهیی عێراق دان به فهرمی بوونیاندا نراوه.
كوردی و عهرهبی دوو زمانی فهرمین له سهرانسهری عێراقدا، له كوردستانی عێراقدا زمانی كوردی زمانی سهرهكییه .
له كوردستانی عێراقدا زمانی پێكهاتهكانی تری (توركمان و سریان و ئهرمهن) له یهكهی بهڕێوهبهرایهتی خۆیاندا و له كاتی پێویستدا، لهپاڵ زمانی كوردیدا فهرمین.
پڕۆژه یاسا و بڕیار و پهیڕهو ڕێنماییهكان له ههرێمدا به زمانی كوردی ئاماده دهكرێن و دهردهكرێن.
دهقی یاسا و بڕیارهكان له ڕۆژنامهی فهرمی له ههرێمی كوردستان به زمانی كوردی و عهرهبی بڵاودهكرێنهوه، دهقه كوردییهكه سهرچاوه و بنهمایه.
یهكهم: ههموو ڕێكاره دادوهرییهكان به بڕیاری دادگاكانیشهوه، به زمانی كوردی بهڕێوهدهچن و دهنووسرێن.
دووهم: ئهگهر لایهنێكی داواكه زمانی كوردی نهزانێت، پێویسته وهرگێڕێكی بۆ دابین بكرێت.
زمانی دامودهزگاكانی حكوومهت و دامهزراوهكانی دیكه
زمانی كوردی، زمانی ئاخاوتن و نووسینی فهرمی سهرجهم دامهزراوه دهستووریی و فهرمانگهكانی ههرێمه.
زمانی نووسین و پهیوهندیی له نێوان حكومهتی ههرێم و حكومهتی فیدراڵ و ههرێمهكانی تری عێراقدا، زمانی كوردی و عهرهبییه، بۆ پهیوهندی لهگهڵ دامهزراوه بیانییهكان زمانی كوردی و ههر زمانێكی تری پێویست بهكاربێت.
پێویسته ڕێككهوتنهكانی حكومهتی ههرێم لهگهڵ لایهنه دهرهكییهكاندا، به زمانی كوردی و زمانی لایهنی بهرانبهر بێت.
یهكهم: تابلۆی سهرجهم دامهزراو و فهرمانگه حكوومییهكان زمانی كوردی و عهرهبی لهخۆ دهگرێت، بهڕهچاوكردنی زمانی پێكهاتهكانی تر، بهمهرجێك نووسینه كوردییهكه له بهشی سهرهوهی تابلۆكه بێت.
دووهم: تابلۆی نووسینگه و نوێنهرایهتیی و كونسوڵگهری وڵاتان و ڕێكخراوه بیانییهكان له ههرێمدا به زمانی كوردی و عهرهبی و زمانی لایهنهكهی دیكه بێت.
ههر دامودهزگایهكی حكومی و ناحكومی عێراقی و بیانی كه مامهڵهی لهگهڵ هاوڵاتیانی ههرێمدا ههبێت، پێویسته له فۆڕم و نووسراوهكانیدا زمانی كوردی بهكار بهێنێت .
یهكهم: تابلۆی ڕێنمایی شهقامهكان و دهستنیشانكردنی شوێن و دهڤهرهكان به زمانی كوردی و عهرهبی و ئینگلیزی دهبن، بهمهرجێك نووسینه كوردییهكه له بهشی سهرهوهی تابلۆكهدا بێت و دهركهوتووتر بێت.
دووهم: پێویسته تابلۆی ئۆتۆمبیلهكان به زمانی كوردی بنووسرێن.
زمانی كوردی له پهروهرده و پڕۆسهی فێركردن و خوێندن زمانی فهرمییه له كوردستانی عێراقدا .
پێویسته گشت كۆمپانیا و دامهزراوهكانی كهرتی تایبهت زمانی كوردی بهكاربهێنن، بهكارهێنانی زمانی بیانی بهپێی پێویستی خزمهتگوزاری و زمانی بهكارهێنهران ئازاده
بۆ دامهزراندن، یان كاركردن به گرێبهست له ههر شوێن و كارێكدا ئهوانهی زمانی كوردی دهزانن دهرفهتی وهرگرتنیان زیاتر دهبێت، به ڕهچاوكردنی پسپۆڕیی و تایبهتمهندی كاركردن له سێكتهره جیاجیاكان.
پێویسته له پهیوهندی نێوان خاوهنكار و كارمهندهكانیدا (بهگرێبهستیشهوه)، زمانی كوردی بهكاربهێندرێت، دهكرێت لهپاڵیدا زمانێكی دیكهش بهكاربهێندرێت.
پێویسته ههموو جۆره ڕێكلام و بانگهشه و ئاگادارییهكی كار و بازرگانی له ههرێم، به زمانی كوردی بێت و دهكرێت لهگهڵیدا زمانی دیكهش بهكاربهێندرێت.
پێویسته ههموو شتومهك و كهلوپهل و كاڵایهك كه له ههرێم بهرههم دههێندرێت، ڕێنمایی به زمانی كوردی لهسهری بنووسرێت.
دهزگا پهیوهندیدارهكان و كۆمپانیاكانی هاوردهكردنی خواردن و دهرمان به وهرگێڕانی ڕێنماییهكان بۆ زمانی كوردی پابهند دهكهن.
پێویسته فۆرمی داواكاری و پارهدان و وهرگرتن لهگهڵ ههموو دهزگایهكی خزمهتگوزاریی بازرگانی و پسووله و زهرف … هتد به زمانی كوردی بن، بهكارهێنانی زمانێكی دیكه لهپاڵیدا ڕێگهپێدراوه.
یهكهم: میدیا و ناوهندی كلتووری له ههرێم به زمانی كوردی دهبێت، له كاتی پێویست زمانی دیكه بهكاردههێندرێت.
دووهم: پێكهاتهی دیكهی ههرێم بۆیان ههیه به زمانی خۆیان میدیایان ههبێت.
یهكهم: له كاتی ئهنجامدانی ههر چالاكییهكی هونهری و كلتووری بیانی له ههرێمدا دهبێت پۆستهر و پڕوپاگهندهی كارهكه كوردی تێدابێت لهپاڵ زمانه بیانییهكه.
دووهم: ههر كارێكی هونهری و كلتووری كه له ههرێم بهرههم دههێندرێت یان نمایش دهكرێت دهبێت به كوردی بێت، یان وهرگێڕانی كوردی ههبێت.
زمانی پێكهاته نهتهوهییهكان
له ههر یهكهیهكی بهڕێوهبردندا، كه چڕی دانیشتووانهكهی سهر به پێكهاته نهتهوهییهكانی دیكه بن، زمانی خۆیان لهپاڵ زمانی كوردیدا دهبێته زمانی فهرمیی بۆ خوێندن، ئاخاوتن، كاروباری كارگێڕی و ناوخۆییان.
دهبێت دامهزراوهكانی ئهم جۆره پێكهاتانه له پهیوهندییهكانیان لهگهڵ دامودهزگاكانی حكومهتی ههرێم، زمانی كوردی بهكاربێنن.
ئهوهی سهرپێچی له حوكمهكانی ئهم یاسایه بكات، بهر ئهم سزایانهی خوارهوه دهكهوێت :
یهكهم: سزاكانی بهرزهفتهكردنی بهسهردا جێبهجێ دهكرێت، ئهگهر هاتوو فهرمانبهر بوو.
دووهم: ئهگهر سهرپێچیكار فهرمانبهر نهبێت، ئاگادار دهكرێتهوه كه له ماوهیهكی (15) ڕۆژدا سهرپێچییهكه ڕاست بكاتهوه، ئهگهر لهسهر سهرپێچییهكه بهردهوام بوو، بۆ ههر ڕۆژێك به غهرامهیهك سزادهدرێت كه له (50) پهنجا ههزار دینار كهمتر نهبێت و له (100) سهد ههزار دینار زیاتر نهبێت.
سێیهم: ههموو زهرهرمهندێك مافی جوڵاندنی داوای ههیه له كاتی سهرپێچی كردنی حوكمهكانی ئهم یاسایه.
پێویسته لهسهر ئهنجوومهنی وهزیران به ههماههنگی لهگهڵ ئهكادیمیای كوردی و لایهنه پهیوهندیدارهكان، حوكمهكانی ئهم یاسایه جێبهجێ بكهن.
كار به هیچ دهقێكی یاسایی، یان بڕیارێك ناكرێت كه لهگهڵ حوكمهكانی ئهم یاسایهدا ناكۆك بێت.
ئهم یاسایه له ڕۆژی بڵاوكردنهوهی له ڕۆژنامهی فهرمی (وهقایعی كوردستان) جێبهجێ دهكرێت.
سهرۆكی ههرێمی كوردستان ـ عێراق
لهبهر ڕۆشنایی ماددهی چوارهمی دهستووری ههمیشهیی كۆماری عێراقی فیدراڵ، بۆ زیاتر پێشخستن و بایهخدان به زمانی دایك و ڕێزگرتنی زیاتر له سهرجهم پێكهاتهكانی كوردستان لهسهر بنهمای پێكهوه ژیانی ئاشتییانه له ههرێمی كوردستان، ئهم یاسایه دهرچوێندرا.
سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان – عێراق