فێرگەی زمانی کوردی

ئامادەکردن: دیاکۆ هاشمی

سەردێڕی پتر له‌ (٤٠) تێبینی بۆ ڕێنووسێکی بێهه‌ڵه‌:

1. کێشه‌ی قرتاندن و نه‌قرتاندنی “هه‌مزه‌”.
2. جێناوی لکاوی “تاک” و “کۆ”، کاتێ فرمانه‌که‌ به‌ (ی) کۆتاییی بێ.
3. (ی) له‌ دۆخی “خستنه‌سه‌ر”دا، به‌تایبه‌ت ئه‌و کاته‌ی که‌ ناوه‌که‌ به‌ (ی) کۆتاییی دێت.
4. کێشه‌ی وشه‌ی لێکدراو.
5. کێشه‌ی وشه‌ی داڕێژراو.
6. کێشه‌ی فرمانی لێکدراو و گه‌ردانکردنی.
7. جیاوازیی نووسینی (ناو) و (کردار)ی وه‌کوو (ڕێککه‌وتن – ڕێک که‌وتن).
8. کێشه‌ی پێشگره‌کانی وه‌کوو (دا، ده‌ر، ڕا، وه‌ر، هه‌ڵ).
9. نووسینی جێناو له‌گه‌ڵ کرداری ساده و کرداری لێکدراو‌.
10. جیاوازیی نووسینی (پێشگر + کردار) له‌گه‌ڵ (ناو + کردار) له‌ دۆخی ئێستادا.
11. کێشه‌ی پاشگره‌کانی (دا، ڕا، وه‌، ه‌وه‌).
12. کێشه‌ی پاشگری (دا) له‌گه‌ڵ (دا)ی ڕابردووی (دان).
13. هه‌ڵه‌ی به‌کارهێنانی پاشگر وه‌کوو پێشگر.
14. هه‌ڵه‌ی به‌کارهێنانی وشه‌ی سه‌ربه‌خۆ وه‌کوو پاشگر.
15. سنووردارکردنی (و).
16. کێشه‌ی پیتی (و) و (وو) و دۆخی ئاوارته‌.
17. تێکه‌ڵکردنی ده‌نگی (ڤ) و (و) و به‌هه‌ڵه‌نووسینی ئه‌و دوو ده‌نگه‌ جیاوازه‌.
18. نیسبه‌ت له‌ زمانی کوردیدا.
19. گۆڕینی ‌به‌هه‌ڵه‌ی (وو) بۆ (ۆ).
20. پیتی (ت).
21. نووسینی (ده‌) یان (ئه‌).
22. کێشه‌ی (و)ی به‌یه‌که‌وه‌به‌ستن و (و)ی سه‌ربه‌خۆ.
23. گیروگرفتی پیتی (ڕ) و (ر).
24. نووسینی ئامرازی پێوه‌ندی (پرپۆزیشون)، نه‌پاراستنی سه‌ربه‌خۆییی (له‌).
25. کێشه‌ی ئامرازی (تر) و وشه‌ی (تر).
26. کێشه‌ی پێشگری (بێ) و وشه‌ی (بێ، به‌بێ).
27. وشه‌ی بێگانه‌ له‌ زمانی کوردیدا.
28. کێشه‌ی (به‌ پێی) و (به‌پێی).
29. کێشه‌ی نووسینی (ئاوه‌ڵکار).
30. کێشه‌ی لکاندنی ئامرازه‌کانی (به‌) و (له‌)  به‌ وشه‌کانه‌وه‌.
31. جێناوی نیشانه‌ی‌ وه‌ک (ئه‌م، ئه‌و، ئه‌ڤ).
32. بایه‌خدان به‌ (ب، ت، د).
33. نووسینی “لێ”، “پێ”  له‌ کاتی گه‌ردانکردنیدا له‌ ڕسته‌دا.
34. وشه‌ی لێکدراو (گیره‌ک، وشه‌، به‌شه‌وشه‌، ڕه‌گه‌وشه‌، ژماره‌)
35. کێشه‌ی که‌وان
36. چاوگێک به‌ سێ پێشگره‌وه
37. داری میوه‌کان
38. نیشانه‌کانی (موزاریع، ئه‌مر، نه‌هی، نه‌فی)
39. ‌پیته‌لکاو و پیته‌نه‌لکاو
40. شێوازی نووسینی ڕۆژانی هه‌فته‌.
41. نیشانه‌کانی نه‌ناسراوی (یه‌ک، ێک).
42. (ش)ی پشتڕاستکردنه‌وه‌ (ته‌ئکید).
43. کێشه‌ی پیتی (ی) و بزوێنی (یی). (کاتێ پێویسته‌ ناینووسن و کاتێ پێویست نییه‌ ده‌ینووسن).
44. ئاگادارنه‌بوون له‌و یاسا به‌ناوبانگه‌ی کوردی که‌: (دوو بزوێن به‌ دوای یه‌کتردا نانووسرێن.) + دۆخه‌ ئاوارته‌کان.
45. تێکه‌ڵکردنی شێوه‌ی ڕیزبوونی وشه‌ له‌ زمانی کوردیدا له‌گه‌ڵ زمانی بێگانه‌ و، ئاگادارنه‌بوون له‌ سیسته‌می (sov)ی کوردی و سیسته‌مه‌ زمانییه‌کانی تر.
46. هه‌ڵه‌ی باو (به‌روار، ڕاناو).
47. کۆکردنه‌وه‌ی وشه‌ی تاکی کوردی، به‌ یارمه‌تیی نیشانه‌کانی کۆکردنه‌وه‌ له‌ زمانی فارسیدا.
48. ناشاره‌زایی له‌ بنه‌ماکانی به‌کارهێنانی خاڵبه‌ندی (نقطه‌گذاری = ترقیم =  punctuation).
49. کێشه‌ی (بزرۆکه)‌، (نگ) و هه‌ندێ ده‌نگی ناو شێوه‌زاره‌کانی تر.
50. شێوازی خوێنده‌وه‌ی ئیمه‌یلی کوردی.
51. به‌کارهێنانی ڕێکه‌وتێ که‌ ته‌نیا دانیشتوانی به‌شێ له‌ کوردستان لێی تێ ده‌گه‌ن.
52. بنه‌مای ڕۆژژمێری کوردی.
53. ته‌خته‌کلیلی کوردی.
54. فۆنتی یونیکۆد و نایونیکۆد.
55. نه‌بوونی شاره‌زایی له‌ نووسینی کوردی له‌ پرۆگرامی وۆرد.
56. دانانی په‌راوێز و هه‌روه‌ها ژماره‌به‌ندی له‌ پرۆگرامی وۆرد.
57. ئاگاداری له‌ وێژه‌ی کلاسیکی کوردی.
58. ئاگاداربوون له‌ شێوه‌زاره‌کانی زمانی کوردی.
59. .

ئەو خاڵانە لە یووتوب

سەرنج:

بۆ بیبنینی ڕوونکردنەوە و وردەکارییەکانی ئەو خاڵانە چاو بکەن لە:   ڕێنووس/diyako.yageyziman.com

سەرچاوەی بەشێک لەم خاڵانە: مامۆستا فەرهاد شاکەلی

***

مافی لەبەرگرتنەوە:

هەموو کەسێک بۆی هەیە ئەم بابەتە بەکار بهێنێت. بۆ ئەوانەی دەیانەوێت ئاماژە بە سەرچاوە بکەن:

سەرچاوە: سەردێڕی پتر لە (٤٠) تێبینی بۆ ڕێنووسێکی بێهەڵە، ئامادە کردنی دیاکۆ هاشمی، ماڵپەڕی: diyako.yageyziman.com

 

***